Στην επιστημονική βιβλιογραφία εμφανίζονται όλο και περισσότερες μελέτες που αποδεικνύουν ότι η συστηματική φυσική άσκηση είναι ισοδύναμο φαρμάκου ιδιαίτερα σε καρδιακές παθήσεις αλλά και σε άλλα συστηματικά νοσήματα. Σε μια πολύ σημαντική μελέτη (Μέτα-ανάλυση όλων των μέχρι σήμερα επιστημονικών εργασιών που δημοσιεύθηκε σχετικά πρόσφατα στο δημοφιλές ιατρικό περιοδικό British Medical Journal η συνολική θνητότητα (το ποσοστό δηλαδή εκείνων που θα πεθάνουν από την συγκεκριμένη ασθένεια σε καθορισμένο χρονικό διάστημα) δεν ήταν διαφορετική μεταξύ όσων υποβλήθηκαν σε πρόγραμμα άσκησης σε σχέση με όσους υποβλήθηκαν σε φαρμακευτική αγωγή. Ένας μάλιστα από τους κύριους ερευνητές-συγγραφείς αυτής της μελέτης ήταν ο διακεκριμένος έλληνας καθηγητής Γιάννης Ιωαννίδης στο πανεπιστήμιο του Stanford των ΗΠΑ, βλ το σχετικό link .http://www.bmj.com/content/347/bmj.f5577
Επίσης ήδη από το 2004 ο ερευνητής γιατρός Hambrecht είχε δημοσιεύσει στο δημοφιλές καρδιολογικό περιοδικό Circulation μια μελέτη που απέδειξε ότι η συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης ασθενών που είχαν συμπτώματα χρόνιας στηθάγχης (πόνο στο στήθος που έρχεται στην προσπάθεια) ήταν περισσότερο ευεργετική για την επιβίωση των ασθενών σε σχέση με την επεμβατική μέθοδο αγγειοπλαστικής των στεφανιαίων αρτηριών (μπαλονάκι και τοποθέτηση πλέγματος stent) http://circ.ahajournals.org/content/109/11/1371.full
Όταν σπούδαζα ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας στις αρχές της δεκαετίας του 80 όσους ασθενείς πάθαιναν έμφραγμα τους κρατούσαν σε κατάκλιση 25-30 ημέρες μέσα στο νοσοκομείο. Τότε η επιστήμη δεν γνώριζε τις ευεργεσίες της άσκησης και πίστευε ότι είναι καλύτερη η έλλειψη κίνησης. Σήμερα όσοι ασθενείς παθαίνουν έμφραγμα μένουν 1-2 ημέρες μέσα στο νοσοκομείο και προτρέπονται να ενταχθούν άμεσα σε προγράμματα άσκησης-καρδιακής αποκατάστασης. Σήμερα η καρδιολογία πιστεύει στην πρώιμη κινητοποίηση των ασθενών και όχι στην ακινησία, η άσκηση αποδεικνύεται μάλιστα ευεργετική ακόμη και σε ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια (μειωμένη λειτουργία της καρδιάς ως αντλίας). Φαίνεται ότι η πιο σημαντική μορφή άσκησης για το καρδιαγγειακό σύστημα είναι η αερόβια άσκηση (πχ βάδισμα, τρέξιμο, ποδήλατο, τάπητας, κολύμπι) και έχει αποδειχθεί ότι 30-45 λεπτά άσκηση κάθε μέρα είναι η ιδανική συνταγή για πλήρη ωφέλεια από την αερόβια άσκηση. Πολύ συχνά μια ένταση αερόβιας άσκησης που αντιστοιχεί σε ρυθμούς γρήγορου περπατήματος είναι εξαιρετικά ωφέλιμη. Η πολύ έντονη άσκηση δεν φαίνεται να ωφελεί τους περισσότερους και μάλιστα συνδέεται συχνά με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακού επεισοδίου.
Ομως όσοι πάσχουν από παθήσεις της καρδιάς θα πρέπει να απευθύνονται οπωσδήποτε στον καρδιολόγο τους πριν ξεκινήσουν άσκηση διότι υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις στις οποίες η άσκηση είτε απαγορεύεται (ασθενείς με στένωση αορτικής βαλβίδας ή με επικίνδυνες αρρυθμίες) είτε πρέπει να συνταγογραφηθεί εξατομικευμένα το είδος και η ένταση της. Η καρδιολογική εξέταση πριν από έναρξη προγραμμάτων άσκησης είναι απαραίτητη σε όλα τα άτομα άνω των 35-40 ετών ανεξάρτητα από γνωστό καρδιολογικό πρόβλημα.
Ακόμη με την άσκηση συνδέονται ορισμένες εσφαλμένες πεποιθήσεις όπως πχ ότι μόνο με την άσκηση χάνει κανείς βάρος. Η αλήθεια είναι ότι χωρίς περιορισμό θερμίδων, ανεξάρτητα από την φυσική άσκηση, δεν κάποιος χάνει βάρος. Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η ποσότητα των θερμίδων που καταναλώνει κάποιος μόνο με την άσκηση (χωρίς να αλλάξει διατροφή) δεν του επιτρέπουν να χάνει βάρος ακόμη και αν πχ ανεβαίνει και κατεβαίνει με γρήγορο βηματισμό το όρος Πάρνηθα κάθε ημέρα! Η συστηματική άσκηση βέβαια βοηθάει στην ευεργετική τροποποίηση του μεταβολισμού και στη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα. Όσοι διάγουν καθιστική ζωή τείνουν να έχουν αυξημένη όρεξη και να είναι νυχτερινοί επισκέπτες των ψυγείων αντίθετα όσοι ασκούνται ρυθμίζουν καλύτερα τα γεύματα και την όρεξη για φαγητό. Επίσης η άσκηση βοηθάει πολύ στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης σε όσους πάσχουν από υπέρταση, μάλιστα σε άτομα που παρουσιάζουν ήπια υπέρταση δεν συνταγογραφεί κανείς αμέσως φάρμακα αλλά συνιστά μια περίοδο 6 μηνών κατάλληλης διατροφής, απώλειας βάρους και άσκησης.
Δυστυχώς όλες οι προαναφερθείσες τεκμηριωμένες επιστημονικές απόψεις για τις θεραπευτικές ευεργεσίες της άσκησης δεν προβάλλονται αρκετά ακόμη και μεταξύ των ειδικών. Ως γιατροί έχουμε εκπαιδευτεί στην φιλοσοφία ότι η ιατρική είναι αποκλειστικά δύο πράγματα: μηχανικές παρεμβάσεις και φαρμακευτικά δισκία, κοινώς «χαπάκια». Οτιδήποτε βρίσκεται, ως θεραπευτικό μέσον, εκτός αυτής της κοσμοθεωρίας δεν θεωρείται ιατρική αν και αρκετά επιστημονικά δεδομένα συνηγορούν ότι αρκετές μη-φαρμακευτικές παρεμβάσεις συνιστούν αποτελεσματική ιατρική πράξη. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι γιατροί δεν πληροφορούν τους ασθενείς με σαφήνεια όσον αφορά κάποιες μη-φαρμακευτικές παρεμβάσεις είναι ότι δεν έχουν το πάνω χέρι στη σχέση με τον ασθενή και χάνουν την εξουσία της άσπρης μπούζας.
Είναι «ευλογημένο» ότι επιβάλλει ο γιατρός στον ασθενή να κάνει και δεν είναι επιθυμητό ότι μπορεί κάνει ο ίδιος ο ασθενής για τον εαυτό του χωρίς την παρέμβαση-επίβλεψη του γιατρού. Αυτός είναι ο λόγος που δεν έχει ακόμη μαζική διάδοση η φιλοσοφία της καρδιακής αποκατάστασης (προγραμμάτων άσκησης, τροποποίησης παραγόντων κινδύνου, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις) μεταξύ των καρδιολόγων. Πρώτον δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση γύρω από τα ωφέλη της άσκησης μεταξύ των καρδιολόγων, δεύτερον η άσκηση δεν φέρνει το χρήμα που φέρνουν τα χαπάκια και οι επεμβατικές καρδιολογικές πράξεις, τρίτον οι ασθενείς πιστεύουν και εκείνοι ότι αληθινή ιατρική είναι να σε χειρουργούν, να βάζουν καθετήρες στα αγγεία σου, να σου παίρνουν αίμα και να σου δίνουν χαπάκια, επίσης στην Ελλάδα πιστεύουν ότι πρέπει οπωσδήποτε να σε εξετάσει…καθηγητής!
*Ο Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής,
Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό κέντρο
ΠΗΓΗ